Zmiany klimatu następują z coraz większą intensywnością. Z roku na rok przybywa uciążliwych zjawisk pogodowych, jakimi są deszcze nawalne, długotrwałe upały, powodzie, trąby powietrzne i huragany. Na negatywne skutki zmian klimatycznych narażone są szczególnie obszary miejskie. Dlatego władze miast na całym świecie podejmują działania w kierunku dostosowania do obecnych lub oczekiwanych warunków klimatycznych. Jakie inwestycje służą najlepiej zwiększeniu odporności miasta na skutki zmian klimatu?
Zmiany klimatu niosą ze sobą wymierne i w większości przypadków negatywne konsekwencje, takie jak wzrost intensywności i częstotliwości zjawisk ekstremalnych. W naszym kraju najbardziej wrażliwe na zmiany klimatu są m.in. gospodarka wodna, budownictwo, zdrowie, leśnictwo, rolnictwo i transport, ale także gospodarka przestrzenna i obszary zurbanizowane. Ekstremalne zjawiska pogodowe mogą być dodatkowo wzmacniane przez lokalne cechy klimatu miejskiego.
Zmiany klimatyczne a urbanistyka
Miasta są kluczowym czynnikiem przyczyniającym się do zmiany klimatu, gdyż działalność miejska jest głównym źródłem emisji gazów cieplarnianych. Źle zaprojektowane miasta przyczyniają się do postępujących zmian klimatu, a jednocześnie same są wrażliwe na skutki kryzysu klimatycznego ze względu na wysokie zagęszczenie ludności i infrastruktury.
W dużych aglomeracjach, ale też coraz częściej w miastach średnich i małych obserwuje się typowe dla obszarów zurbanizowanych zjawiska, takie jak miejska wyspa ciepła czy intensyfikacja opadów nawalnych. Zrównoważona urbanistyka w miastach stara się ograniczać szkodliwe zjawiska.
Wraz ze zmianą klimatu miasta powinny inwestować w infrastrukturę, która jest odporna na skutki zmian klimatycznych. Rewitalizacja miast w dobie zmian klimatycznych może polegać na budowie systemów drenażowych o większej pojemności, wzmocnieniu brzegów rzek i wybrzeży, budowie parków retencyjnych oraz instalacji paneli słonecznych i wiatrowych, a także tworzeniu zielonych dachów i ścian dla redukcji efektu wyspy ciepła.
Przestrzenie miejskie a klimat
Przestrzenie zielone pełnią ważną rolę w kształtowaniu zrównoważonego rozwoju miast i zapewnieniu odpowiednich warunków dla ich mieszkańców. Mają znaczenie ekologiczne, społeczne oraz ekonomiczne. To tereny, które często określa się mianem „zielonych płuc” miasta, gdyż poprawiają jakość powietrza, pochłaniając zanieczyszczenia i produkując tlen.
Obszary zielone przyczyniają się do regulacji mikroklimatu, łagodząc efekt miejskiej wyspy ciepła i zwiększając wilgotność powietrza. Wspierają bioróżnorodność, gdyż powstają tam siedliska różnych gatunków roślin i zwierząt. Miejskie przestrzenie zielone są również obszarem rekreacji, wypoczynku i integracji społecznej.
Parki i skwery umożliwiają aktywne spędzanie wolnego czasu i korzystanie ze świeżego powietrza, sprzyjają poznawaniu nowych ludzi i umacnianiu więzi społecznych, zapewniając przyjazną przestrzeń do spotkań oraz organizacji wydarzeń kulturalnych. Atrakcyjne tereny przyciągają turystów i inwestorów, a to przyczynia się do rozwoju gospodarczego miasta.
Rewitalizacja a odporność klimatyczna
Zmiany klimatyczne stanowią poważne wyzwanie dla miast, a rewitalizacja może odegrać kluczową rolę w budowaniu ich odporności na ekstremalne zjawiska pogodowe. Nie chodzi już tylko o estetykę i funkcjonalność, ale także o adaptację do zmieniających się warunków i minimalizację negatywnego wpływu na środowisko. Wdrażanie ekologicznych rozwiązań w budynkach mieszkalnych i przestrzeniach publicznych jest integralną częścią tego procesu.
Ekologiczne rozwiązania w domach miejskich – klucz do zrównoważonej rewitalizacji:
Projekty rewitalizacyjne coraz częściej uwzględniają innowacyjne technologie i materiały, które pomagają zmniejszyć zużycie energii, wody i emisję gazów cieplarnianych, a także zwiększyć komfort życia mieszkańców. Oto kilka przykładów:
Zielone dachy i ściany: Pokrycie dachów i ścian budynków roślinnością nie tylko poprawia estetykę, ale także izoluje termicznie, redukuje hałas, pochłania wodę deszczową (zmniejszając ryzyko podtopień) i oczyszcza powietrze. Zielone dachy mogą również służyć jako przestrzeń rekreacyjna dla mieszkańców.
Systemy retencji wody deszczowej: Zbieranie i wykorzystywanie wody deszczowej do podlewania zieleni, spłukiwania toalet czy celów gospodarczych pozwala zmniejszyć zużycie wody pitnej i obniżyć rachunki. W skali miasta, systemy te pomagają odciążyć kanalizację podczas ulewnych deszczów.
Odnawialne źródła energii (OZE): Instalacja paneli fotowoltaicznych, kolektorów słonecznych czy małych turbin wiatrowych na budynkach pozwala na produkcję czystej energii i uniezależnienie się od paliw kopalnych. Nadwyżki energii mogą być oddawane do sieci, generując oszczędności dla mieszkańców.
Energooszczędne materiały budowlane i technologie: Stosowanie materiałów o wysokiej izolacyjności termicznej (np. wełna mineralna, styropian grafitowy), okien o niskim współczynniku przenikania ciepła, a także systemów wentylacji z odzyskiem ciepła (rekuperacja) pozwala znacznie zmniejszyć zapotrzebowanie budynków na energię do ogrzewania i chłodzenia.
Inteligentne systemy zarządzania budynkiem (BMS): Automatyzacja sterowania oświetleniem, ogrzewaniem, wentylacją i innymi instalacjami w budynku pozwala na optymalizację zużycia energii i dostosowanie warunków do aktualnych potrzeb mieszkańców.
Przepuszczalne nawierzchnie: Zastosowanie kostki brukowej ażurowej, płyt z otworami, czy nawierzchni żwirowych zamiast tradycyjnego asfaltu i betonu pozwala na wsiąkanie wody deszczowej do gruntu, co zmniejsza ryzyko podtopień i uzupełnia zasoby wód podziemnych.
Wykorzystanie materiałów z recyklingu i lokalnych surowców: Ogranicza to negatywny wpływ na środowisko.
Korzyści z ekologicznej rewitalizacji:
Wprowadzenie ekologicznych rozwiązań w procesie rewitalizacji przynosi szereg korzyści, zarówno dla mieszkańców, jak i dla całego miasta:
- Poprawa jakości powietrza: Zmniejszenie emisji zanieczyszczeń i zwiększenie ilości zieleni.
- Redukcja efektu miejskiej wyspy ciepła: Zielone dachy i ściany, a także jasne nawierzchnie, pomagają obniżyć temperaturę w mieście.
- Zwiększenie odporności na ekstremalne zjawiska pogodowe: Systemy retencji wody deszczowej, przepuszczalne nawierzchnie i zielone dachy pomagają radzić sobie z ulewnymi deszczami i suszami.
- Oszczędności finansowe: Niższe rachunki za energię i wodę dla mieszkańców.
- Poprawa komfortu życia: Lepsza jakość powietrza, niższy poziom hałasu, przyjemniejsze otoczenie.
- Wzrost wartości nieruchomości: Budynki z ekologicznymi rozwiązaniami są bardziej atrakcyjne dla nabywców i najemców.
- Zrównoważony rozwój: Spełnienie celów klimatycznych i środowiskowych.
Ochrona środowiska w rewitalizacji
W związku z tym, że zmiany klimatyczne mogą prowadzić do wystąpienia ekstremalnych susz i powodzi miasta powinny opracować strategie zarządzania zasobami wodnymi. Adaptacja do zmian klimatycznych może obejmować budowę zbiorników retencyjnych, oczyszczalni ścieków z możliwością recyklingu wody, a także zachęcanie mieszkańców do oszczędzania wody przez kampanie edukacyjne i stosowanie efektywnych technologii w domach i firmach.
Miasta mogą osiągnąć większą odporność, chronić swoją infrastrukturę i poprawić jakość życia mieszkańców przez promowanie środków transportu przyjaznych dla środowiska, takich jak komunikacja publiczna, rowery i piesze spacery. Wdrażanie systemów rowerowych oraz budowa ścieżek rowerowych i pieszych to kluczowe kroki w kierunku ograniczenia emisji i poprawy jakości powietrza w mieście.
Bezpieczniejszy, aktywny transport obniża wskaźniki występowania otyłości, cukrzycy, choroby wieńcowej serca, udaru i obrażeń odniesionych w wypadkach drogowych. Niskoemisyjny transport publiczny i aktywna mobilność mieszkańców to przyszłość miast w dobie kryzysu klimatycznego.
Zrównoważony rozwój a zmiany klimatu
Zwiększenie odporności miasta na skutki zmian klimatycznych, ochrona infrastruktury miejskiej i poprawa jakości życia mieszkańców to kompleksowe zadanie, które wymaga współpracy pomiędzy władzami lokalnymi, społecznością lokalną i sektorem prywatnym.
Miasta stwarzają ogromne możliwości implementacji innowacyjnych rozwiązań zapewniających odpowiedzialny rozwój i wysoki komfort życia mieszkańców. Służą temu takie działania, jak elektromobilność, zielona infrastruktura, czyste powietrze czy efektywność energetyczna budynków.
Innowacyjne rozwiązania dla klimatu
Duże ośrodki miejskie potrzebują drzew, aby stworzyć cień, oprzeć się stresowi termicznemu i zapewnić mieszkańcom komfort. Wraz ze zwiększonym natężeniem ruchu i większą ilością terenów utwardzonych drzewa muszą stawiać czoła trudnym warunkom. Możemy zadbać o rozwój i wzrost drzew dzięki prostym rozwiązaniom, takim jak zbiorniki ze skrzynek retencyjno-rozsączających umożliwiające rozwój korzeni przez zapewnianie im dostępu powietrza i wody.
Gdybyśmy wykorzystali dostępną technologię w zakresie gromadzenia wody w zbiornikach retencyjnych, moglibyśmy ponownie wykorzystać wodę do utrzymania zieleni i wprowadzić ją ponownie do wód gruntowych, aby uniknąć ich wyczerpania. Kluczowe jest dostosowanie istniejącej infrastruktury mieszkaniowej do współczesnych standardów energetycznych.
